Το σύστημα ΑΒΑ (Applied Behavioral Analysis) βασίζεται στο συμπεριφορισμό του Ivar Lovaas και αποτελεί μία δημοφιλή μέθοδο αγωγής παιδιών στο φάσμα του αυτισμού. Το ABA περιλαμβάνει μία σειρά παρεμβάσεων και έχει στόχο τη βελτίωση της επικοινωνίας, της μάθησης, της συμπεριφοράς και των κοινωνικών δεξιοτήτων του παιδιού. Το πρόγραμμα ΑΒΑ βασίζεται στο σύστημα ενίσχυσης σωστής συμπεριφοράς, είναι εντατικό και εφαρμόζεται σε ατομικό επίπεδο.

Είναι μία σειρά από ασκήσεις ισορροπίας, ακρόασης και όρασης που ποικίλουν σε βαθμό δυσκολίας και που στοχεύουν στην αύξηση της διάρκειας προσοχής καθώς και στη βελτίωση του κινητικού συγχρονισμού. Το πρόγραμμα πηγάζει από την Κινησιολογία και απαιτεί συνεργασία και ομαδικότητα ενώ προάγει το κίνητρο και την αυτοπεποίθηση. Είναι μία μέθοδος που απολαμβάνουν ιδιαίτερα τα παιδιά και που ενισχύει σημαντικά την αισθητηριακή ολοκλήρωση.

Η θεραπευτική μέθοδος Brain Train είναι ένα «νοητικό γυμναστήριο» που χρησιμοποιείται μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή και στοχεύει στη βελτίωση της προσοχής, μνήμης, οπτικοκινητικού συγχρονισμού, ελέγχου της συμπεριφοράς, ακρόασης, ταχύτητας σκέψης, επίλυσης προβλημάτων και νοητικών ικανοτήτων. Χρησιμοποιείται με παιδιά που παρουσιάζουν Διάσπαση Προσοχής με ή χωρίς Υπερκινητικότητα, Μαθησιακές Δυσκολίες, Νοητική Στέρηση, Αναπτυξιακές Δυσκολίες και Εγκεφαλικές Κακώσεις. Μπορεί να εφαρμοστεί από ειδικευμένους θεραπευτές όπως εργοθεραπευτές, ειδικούς παιδαγωγούς και ψυχολόγους.

Οι εκπαιδευτές ειδικής αγωγής αξιολογούν και παρέχουν προσαρμοσμένες στρατηγικές θεραπείας και αποκατάστασης ώστε να αντιμετωπίζονται δυσκολίες και ελλείψεις στη μάθηση, αντίληψη, κοινωνικές δεξιότητες και συμπεριφορά, σε παιδιά με εξελικτικές και μαθησιακές δυσκολίες. Οι ειδικοί παιδαγωγοί παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο και σε περιβάλλοντα όπως στο σχολείο, στο σπίτι, κ.α. Επιπροσθέτως, τα τελευταία χρόνια, οι ειδικοί παιδαγωγοί εφαρμόζουν προγράμματα επικοινωνίας και συμπεριφοράς για παιδιά που ανήκουν στο αυτιστικό φάσμα. Πολλοί ειδικοί παιδαγωγοί έχουν επίσης ειδίκευση στην ψυχολογία.

Η Θεραπεία Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης απευθύνεται σε παιδιά που παρουσιάζουν δυσκολίες στην κίνηση, στη συμπεριφορά, στην εγρήγορση, στη μάθηση και σε λειτουργικές δεξιότητες λόγω ανωριμότητας του νευρικού κεντρικού συστήματος στη μετάφραση αισθητηριακών πληροφοριών. Η θεραπεία είναι σχεδιασμένη ώστε να ενισχύει την φυσιολογική διαδικασία της εγγραφής, ρύθμισης και μετάφρασης αισθητηριακών πληροφοριών από το σώμα και από το περιβάλλον. Η θεραπεία βασίζεται στη χρήση ιδιαίτερου εξοπλισμού καθώς και στο σχεδιασμό ενός αισθητικοκινητικού προγράμματος για χρήση στο σπίτι και στο σχολείο, που λέγεται «αισθητηριακή δίαιτα». Το Παιδιατρικό Ινστιτούτο διαθέτει έναν από τους καλύτερα εξοπλισμένους χώρους αισθητηριακής ολοκλήρωσης στην Ελλάδα, παρουσιάζουμε εκπαιδευτικά σεμινάρια για τη θεωρία και την κλινική εφαρμογή της μεθόδου από το 1997, ενώ η κυρία Ελίζα Μάγκλαρη, υπεύθυνη του ΠΑΙΔ.Ι είναι αναγνωρισμένη λέκτορας και κλινικός αισθητηριακής ολοκλήρωσης σε Ελλάδα και εξωτερικό από το 1989.

Η θεραπεία Bobath ή Νευροεξελικτική Θεραπεία χρησιμοποιείται από φυσιοθεραπευτές, λογοθεραπευτές και εργοθεραπευτές σε παιδιά αλλά και ενήλικες με εγκεφαλική παράλυση, εγκεφαλικό επεισόδιο ή κρανιακή κάκωση και επομένως σε άτομα που έχουν δυσκολία στον κινητικό συντονισμό. Η θεραπεία βασίζεται σε ειδικούς χειρισμούς του θεραπευτή πάνω στο παιδί ώστε να υιοθετεί όσο το δυνατό μια πιο τυπική στάση και κίνηση και στοχεύει στην ανεξάρτητη κίνηση και την αυτονομία. Η μέθοδος Bobath είναι μία δημοφιλής νευροκινητική μέθοδος που χρησιμοποιείται παγκοσμίως και η εφαρμογή της απαιτεί ειδίκευση.

Η Θεραπευτική Ακρόαση είναι ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης στο ακουστικό σύστημα μέσω της χρήσης ειδικών θεραπευτικών CDs και πρωτόκολλων εφαρμογής τους. Χρησιμοποιείται από ειδικευμένους θεραπευτές σε παιδιά που παρουσιάζουν δυσκολίες στην προσοχή, στην αισθητηριακή ολοκλήρωση και ρύθμιση, μαθησιακές δυσκολίες και δυσκολίες στη συμπεριφορά.

Είναι μία προσέγγιση που χρησιμοποιείται από λογοθεραπευτές για τη βελτίωση της άρθρωσης. Βασίζεται στη χρήση απτικών ερεθισμάτων για να ενισχύσει τη σωστή αισθητικοκινητική λειτουργία του στόματος και επομένως να βελτιώσει την παραγωγή ήχων, λέξεων και προτάσεων. Το πρόγραμμα αυτό είναι κατάλληλο για παιδιά με στοματοκινητικές δυσκολίες όπως με Αναπτυξιακή Λεκτική Δυσπραξία.

Αποτελεί μία εναλλακτική θεραπεία η οποία εφαρμόζεται από ειδικευμένους θεραπευτές όπως φυσιοθεραπευτές και εργοθεραπευτές καθώς και οστεοπαθητικούς και χειροπράκτες. Η παρέμβαση έχει στόχο τη βελτίωση του κρανιοΐερού ρυθμού και της κυκλοφορίας του εγκεφαλονωτιαίου υγρού σε όλο το σώμα μέσω απαλών χειρισμών στο κρανίο, στο ιερό οστό και άλλα μέρη του σώματος. Η κρανιοΐερή θεραπεία εφαρμόζεται σε μωρά, παιδιά και ενήλικες με σωματικό πόνο, άγχος και στρες, ημικρανίες, κινητικές δυσκολίες, διάσπαση προσοχής, δυσκολίες οργάνωσης, ρύθμισης και ύπνου, ωτίτιδες, και εξελικτικές διαταραχές, μεταξύ άλλων.

Η θεραπεία MORE (Mouth-Oral-Respiration-Eye) εφαρμόζεται σε παιδιά με νευροεξελικτικές δυσκολίες και δυσκολίες αισθητηριακής ολοκλήρωσης. Βασίζεται στην νευροφυσιολογική συσχέτιση του στόματος με τη λειτουργία της αναπνοής, της κίνησης των ματιών, της προσοχής και συγκέντρωσης, της μάθησης και της εγρήγορσης, της αυτό-ρύθμισης, της οπτικής και ακουστικής αντίληψης, καθώς και της σημαντικότατης συνεργίας απομύζησης/κατάποσης/ αναπνοής. Εφαρμόζεται με ένα ειδικό πρωτόκολλο, απαιτεί ειδίκευση και χρησιμοποιείται από εργοθεραπευτές, λογοθεραπευτές και φυσιοθεραπευτές.

Ο στόχος αυτών των ομάδων είναι να αναπτυχθούν οι κοινωνικές δεξιότητες του κάθε παιδιού λειτουργικά, έτσι ώστε το παιδί να μπορεί να τις χρησιμοποιεί σε κάθε κοινωνικό περιβάλλον. Κάθε συνεδρία διαρκεί 60 λεπτά και διαπραγματεύεται άλλη δεξιότητα κάθε φορά. Ασκήσεις για το σπίτι μπορεί να χορηγούνται για να βοηθήσουν στην γενίκευση των δεξιοτήτων.

Η εργοθεραπεία παρέχει αξιολόγηση και θεραπεία σε βρέφη και παιδιά με ειδικές δυσκολίες (κίνηση, αισθητηριακή επεξεργασία, μάθηση, αυτοΰπηρέτηση, αντίληψη, παιχνίδι, και κοινωνικότητα) οι οποίες παρεμβάλλονται στην ικανότητα τους να λειτουργούν στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Ο στόχος των παιδιατρικών εργοθεραπευτών είναι η πρόληψη δυσλειτουργίας, η συντήρηση και η ενίσχυση ικανοτήτων ώστε τα παιδιά να μπορούν να δρουν με επιτυχία και αυτοδύναμα σε διάφορα περιβάλλοντα όπως στο σχολείο, στο σπίτι και στην κοινότητα.

Η λογοθεραπεία αξιολογεί και παρέχει θεραπεία σε βρέφη και παιδιά που εκδηλώνουν δυσκολίες στη σίτιση, στοματοπροσωπικό μηχανισμό, λόγο, ομιλία, ακουστική επεξεργασία και επικοινωνία. Ο στόχος της είναι η εφαρμογή θεραπευτικών προγραμμάτων που θα επιτρέψουν στα παιδιά την κοινωνική συμμετοχή και επικοινωνία με άλλους, την ανάπτυξη κατάλληλων αισθητικοκινητικών λειτουργιών για σίτιση και ομιλία, καθώς και την ενίσχυση της προσοχής και της κατανόησης.

Η φυσιοθεραπεία αξιολογεί και παρέχει θεραπεία σε βρέφη και παιδιά που έχουν δυσκολίες στην αδρή κίνηση, μυϊκή δύναμη, συντονισμό, ισορροπία και λειτουργικότητα. Τα θεραπευτικά προγράμματα σχεδιάζονται για πρόληψη, συντήρηση και/ή ενίσχυση νευροψυχικών παραγόντων που συμβάλλουν στην κινητική αλλά και λειτουργική απόδοση του παιδιού στο μέγιστο των δυνατοτήτων του.

Το πρόγραμμα Alert είναι μία εμπειρική και γνωσιακή προσέγγιση για τη βελτίωση της αισθητηριακής ρύθμισης. Τα παιδιά μαθαίνουν μόνα τους να αναγνωρίζουν και να ελέγχουν τα επίπεδα εγρήγορσης τους. Η ικανότητα αυτή τους επιτρέπει να διαλέγουν δραστηριότητες ώστε να ρυθμίζουν τα επίπεδα οργάνωσης τους ανάλογα με τις απαιτήσεις του περιβάλλοντος. Το πρόγραμμα Alert εφαρμόζεται από εργοθεραπευτές, που ειδικεύονται στην αντιμετώπιση δυσκολιών στην αισθητηριακή ολοκλήρωση και ρύθμιση.

Το πρωτόκολλο είναι ένα ειδικευμένο θεραπευτικό πρόγραμμα που εφαρμόζεται με ορισμένο τρόπο και το οποίο έχει στόχο τη διαχείριση του άγχους, προβληματικής συμπεριφοράς, προβλημάτων σίτισης και λειτουργικών δεξιοτήτων που υστερούν λόγω αισθητηριακής αμυντικότητας (υπερβολικής αισθητηριακής ευαισθησίας). Πηγάζει από την προσέγγιση της αισθητηριακής ολοκλήρωσης και έχει κλινικά εφαρμοστεί σε χιλιάδες παιδιά και ενήλίκες με δυσκολίες αισθητηριακής ρύθμισης. Εφαρμόζεται από ειδικά εκπαιδευμένους θεραπευτές και συνοδεύεται από ένα εξατομικευμένο, καθημερινό αισθητικοκινητικό πρόγραμμα που ονομάζεται «αισθητηριακή δίαιτα».

Το PECS (Picture Exchange Communication System) είναι ένα μοναδικό σύστημα εναλλακτικής επικοινωνίας για παιδιά με αυτισμό καθώς και με άλλες διαταραχές επικοινωνίας (λεκτικής και μη λεκτικής) και είναι βασισμένο στο ΑΒΑ. Το PECS χρησιμοποιεί ένα ειδικό οπτικό σύστημα για την κατανόηση και την εδραίωση των συστατικών της επικοινωνίας ενώ ταυτόχρονα χτίζει γνωστικές, κοινωνικές, συμπεριφοριστικές και λεκτικές ικανότητες. Το PECS μπορεί να εφαρμοστεί από ειδικά εκπαιδευμένους παιδαγωγούς ειδικής αγωγής, ψυχολόγους και λογοθεραπευτές.

Η συμβουλευτική είναι μία σύγχρονη και επιστημονική μέθοδος που απευθύνεται σε γονείς, ζευγάρια, οικογένειες και μεμονωμένα άτομα. Οι ενδιαφερόμενοι που συμμετέχουν σε συμβουλευτική έρχονται να «ξαναδιαβάσουν» τις εμπειρίες και τις καταστάσεις που τους προβληματίζουν εντοπίζοντας τη δική τους συμμετοχή. Η αναγνώριση της συμμετοχής τους σε όσα βιώνουν αποκαλύπτει και τη δύναμή τους να ορίσουν τα πράγματα διαφορετικά. Σε συνεργασία με το σύμβουλο, ο οποίος δρα υποστηρικτικά και καθοδηγητικά, οι συμβουλευόμενοι ανακαλύπτουν και καλλιεργούν τις ικανότητες και τις δεξιότητές τους και οργανώνουν ένα σχέδιο δράσης προκειμένου να προβούν στις αλλαγές που θα βελτιώσουν την καθημερινότητα και τις σχέσεις τους με τον τρόπο που ταιριάζει καλύτερα στους ίδιους. Η Συμβουλευτική είναι μία διαδικασία στην οποία μπορούν να συμμετέχουν όλοι οι ενδιαφερόμενοι και ανεξαρτήτως ηλικίας και οικογενειακής κατάστασης. Οι στόχοι της διαμορφώνονται κάθε φορά από τα αιτήματα που θέτουν, τα ζητήματα που αντιμετωπίζουν και τις αλλαγές που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν. Μόνη και βασική προϋπόθεση είναι η επιθυμία για αλλαγή.

Το σύστημα TEACCH αποτελεί ένα ολιστικό πρόγραμμα για άτομα με αυτισμό, σύνδρομο Asperger και άλλες αναπτυξιακές διαταραχές με στόχο την εξέλιξη αυτών των ατόμων στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Οι αρχές της μεθόδου TEACCH αφορούν τη διαχείριση της συμπεριφοράς, την ενίσχυση της επικοινωνίας και των κοινωνικών δεξιοτήτων καθώς και τη βελτίωση του επιπέδου των ικανοτήτων μέσα σε ένα περιβάλλον το οποίο προσαρμόζεται κατάλληλα για να βοηθήσει το άτομο να πετύχει τους στόχους του. Το TEACCH χρησιμοποιεί ειδικά σχεδιασμένα οπτικά προγράμματα και απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες. Εφαρμόζεται από ειδικά εκπαιδευμένους παιδαγωγούς ειδικής αγωγής, ψυχολόγους και θεραπευτές.

Ο ψυχολόγος ασχολείται με την αξιολόγηση και θεραπευτική αντιμετώπιση δυσκολιών στην προσοχή και στη μάθηση καθώς επίσης δυσκολιών διαχείρισης κοινωνικών σχέσεων, συναισθημάτων και προσωπικότητας. Ο ψυχολόγος δεν ασχολείται μόνο με το παιδί αλλά και με την οικογένεια του και το περιβάλλον του σχολείου του. Η ψυχολογική στήριξη με παιδιά περιλαμβάνει διάφορες ειδικότητες όπως τη νευροψυχολογία, εκπαιδευτική ψυχολογία, γνωσιακή ψυχολογία, κ.α. Πολλοί ψυχολόγοι έχουν επίσης ειδίκευση στην ειδική αγωγή.